Otizmin Erken Belirtileri: Tanı ve Destek Rehberi - Çocuk ve Ergen Psikiyatristi Dr. Ayşegül Tonyalı Bloğu

Otizm, çocuğun dünyayla iletişim kurma ve etkileşim biçimini etkileyen bir gelişimsel bozukluktur. Son verilere göre, otizm spektrum bozukluğunun (OSB) ortalama tanı yaşı 5 veya 6 civarındadır, ancak 12 aylık kadar küçük çocuklarda bile tanı konulabilir. Bu belki size oldukça erken gelebilir, ancak otizm yaşam boyu süren ve erken başlayan bir durumdur. Erken tanı, çocukların 5 yaşından önce gerçekleşen kritik gelişim döneminde ihtiyaç duydukları desteği almalarını sağlar.

Bazı uzmanlar, 6 aylık bebeklerde bile otizmin belirtilerinin görülebileceğini belirtiyorlar. Tabii ki her çocuk için bu geçerli olmayabilir, ancak genel olarak çoğu çocukta otizme bağlı semptomlar 6 ay ile 3 yaş arasında ortaya çıkar. Ancak bebeklerde ve küçük çocuklarda otizmin bu belirtilerini fark etmek zor olabilir—neye bakmanız gerektiğini bilmiyorsanız tabii.

Otizmin İki Ana Belirtisi

Her yaşta, otizmin belirtileri iki ana kategoride toplanır: sosyal-iletişim zorlukları ve kısıtlayıcı, tekrarlayan davranışlar (RRB'ler). Çok küçük çocuklarda bile, tipik sosyal-iletişim becerilerinin eksikliğini ve alışılmadık davranışların varlığını görebiliriz. Otizm, diğer bazı durumlarla benzer özellikler paylaşır, bu yüzden sık sık yanlış tanı konabilir veya tanı gecikebilir. Ancak otizmli çocuklar, her iki kategoriden de belirtiler gösterirler.

Sosyal-İletişim Zorlukları

Örneğin, bazı çocuklar konuşmada gecikme yaşayabilir, işaret etme veya jest yapma konusunda zorluk çekebilir, ses ve tonlamalar çıkarmayabilir. Ebeveynler genellikle sosyal iletişim dönüm noktalarını bilmezler. Bu dönüm noktaları ince farklar içerir, ancak iletişim ve dilin yapı taşlarıdır.

Otizmli çocuklar, dil öncesi sosyal iletişim becerilerini akranlarına göre daha geç ve düzensiz bir hızda geliştirirler. Örneğin, otizmli bebekler, bakıcılarının yüzlerini yabancılardan ayırt etmekte zorlanabilir veya göz teması kurmaktan kaçınabilir—sosyal iletişim eksikliğinin en erken göstergelerinden ikisi.

Araştırmalar, sınırlı jest kullanımının bebekler ve çok küçük çocuklarda otizmin en belirgin işaretlerinden biri olduğunu gösteriyor. Jestler, konuşma ve dil gelişimiyle yakından ilişkilidir. Çocuklar konuşmayı öğrenmeden önce, düşüncelerini ve isteklerini ifade etmek için genellikle jestleri kullanarak iletişim kurarlar.

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken İletişim Belirtileri

-İşaret Etme: Otizmli bebekler, tipik gelişim gösteren çocuklara göre daha az işaret etme eğilimindedir—açık avuç içiyle veya işaret parmağıyla. Çocuklar genellikle "Onu istiyorum" demek için işaret ederler. Bu, isteme işaretidir. Bazı otizmli çocuklar, işaret etmek yerine yetişkinin elini bir araç olarak kullanabilir; bu duruma "el yönlendirmesi" denir.

-Gösterme ve Verme: Çocuklar bazen "Şuna bak!" demek için nesnelere işaret ederler. Bu, bildirme işaretidir ve ortak dikkat denilen önemli bir beceriyi geliştirir. Otizmli çocuklar nesnelere çok ilgi duyabilir, ancak bunları başkalarına gösterme veya verme eğiliminde olmayabilirler.

-Jest + Konuşma Kombinasyonları: Bazı dil becerileri kazanmış küçük çocuklar, jest ve kelime kombinasyonları kullanmaya başlayabilirler, örneğin "daha fazla" deyip bir bardak meyve suyuna işaret etmek gibi. Bu, ekleyici jest olarak adlandırılır ve otizmli çocuklar için özellikle zorlayıcı bir beceridir.

Tekrarlayan ve Kısıtlayıcı Davranışlar

RRB'ler, otizmli kişilerde genel nüfusa göre daha sık görülen davranış kalıplarıdır. El çırpma, dönme veya belirli bir beden duruşunu koruma gibi davranışları içerirler. Ayrıca çocuğun oyuncaklarıyla alışılmadık şekilde oynaması, belirli bir ilgi alanına saplantılı olması ve duyusal işleme sorunlarını da kapsar.

Otizmli çocuklarda, RRB'ler yoğun ve dar odaklı davranışlardır ve dünyayla etkileşim biçimlerini şekillendirir. Örneğin, bir çocuk etrafındaki diğer insanların odaklandığı şeylerden ziyade kendi ilgilendiği şeye daha fazla odaklandığı için neleri kaçırıyor?

Her çocuk, doğru destekle parlayabilir.

Her çocuk, keşfedilmeyi bekleyen bir hazine taşır.

Öğrenme, sevgi ve destekle güçlenir.

Her çocuk özeldir. Disleksi bir engel değil, farklı bir öğrenme yoludur

Sağlıklı seçimler, mutlu bir gelecek yaratır.

Sabır ve sevgiyle her zorluk aşılır.

Çocuk istismarı bir insanlık suçudur!

Her adım, büyümenin bir parçasıdır.

Anlamak, iyileşmenin ilk adımıdır.

Doğru zamanda atılan bir adım, hayatları değiştirir.

Her yolculuk doğru bir başlangıçla başlar.

Çocukların tuvalet eğitimini tabusuz bir şekilde öğrenmesi için rahat bir ortam yaratın. Her çocuğun hızı farklıdır.

Ebeveynlikte otoriter, demokratik veya izin verici yaklaşımlar arasındaki farkları anlamak, doğru dengeyi kurmaya yardımcı olur.

Çocuklar kendileriyle ilgili olumsuz bir "iç ses" geliştirebilirler ve bu ses, onların özgüvenini baltalayabilir.

Sadece “Yap bunu!” demekten öte, onlara “Bunu neden yapman gerektiğini birlikte keşfedelim” demeli.

Bu bıkmışlık hissi sizi kötü bir ebeveyn yapmaz, sadece insan olduğunuzu hatırlatır. Yani, nefes almanız gerekiyorsa, bir suç işlemiş gibi hissetmeyin.

Ekran süresini sınırlandırmak ve kaliteli içerik seçmek, çocukların sağlıklı gelişimi için gereklidir. Örnek olmak önemlidir.

Çocuklara interneti doğru kullanmayı öğretmek, onları bilinçli ve sorumlu bireyler yapar. Yasak yerine rehberlik önemlidir.

Sevgiyle belirlenen sınırlar, çocukların özgüvenini artırır ve sağlıklı bireyler olmalarını destekler.

Ebeveyn öfkesi, bilinçli farkındalık ve duraklama stratejileri ile kontrol altına alınabilir. Kendinizi affedin ve ilerleyin.

Çocukların yalan söylemesinin ardında genellikle bir öğrenme süreci ve gelişimsel nedenler yatar.

Güç, kontrol ya da çatışma temalarının oyunlarda öne çıktığını fark ettiğinizde, yargılamaktan kaçınıp, bu süreçlere açıklıkla yaklaşmak oldukça önemlidir.

Çocuklar bir noktada büyüyüp cezaları umursamayacak hale gelirler!

Unuymayın bütün duygular normaldir, önemli olan bu duygularla nasıl başa çıktığınızdır.

Anne, çok çirkinim," gibi cümleler, ebeveynlerin sıklıkla karşılaştığı durumlardan biridir.

Çocukların yaşadıkları sosyal zorlukları ve duygusal iniş çıkışları paylaşmaya ihtiyaçları vardır. Ebeveyn olarak ilk görevimiz, onları yargılamadan dinleyebileceğimiz bir alan sunmak.

Açık uçlu oyuncakların belirli bir bitiş noktası yoktur. Bu yüzden çocuklar bu oyuncaklarla yaratıcılıklarını ve problem çözme becerilerini geliştirebilirler.

Eğer bir çocuk öfke nöbeti geçirirse, genellikle birisi görev taleplerini değiştirir, işi kolaylaştırır veya minimum uyum sağlamalarına razı olur. Bu da çocuğun bu davranışı tekrarlamasına yol açar.

Patlama sırasında çocuklar kontrolü kaybedebilirler, bu yüzden o an yapılacak fazla bir şey yoktur. Patlama geçtiğinde, kısa ve net cümlelerle durumu yönetin.

Son verilere göre, otizm spektrum bozukluğunun (OSB) ortalama tanı yaşı 5 veya 6 civarındadır, ancak 12 aylık kadar küçük çocuklarda bile tanı konulabilir.

alnız olmadığınızı unutmayın. Birçok genç, benzer kaygı bozukluklarıyla mücadele ediyor. Nasıl hissettiğinizi birine anlatmak cesaret gerektirebilir, ancak bu engeli aştığınızda sizi dinlemek ve destek olmak isteyen insanlar olacaktır.

Instagram, Facebook ve benzeri platformlarda en çok zaman geçiren gençlerin, en az zaman geçirenlere göre %13 ila %66 daha yüksek oranda depresyon yaşıyor.

Doğru stratejilerle sınıf ortamını daha verimli hale getirebilir ve çocuğunuzun potansiyelini en üst düzeye çıkarmasına yardımcı olabilirsiniz

DEHB'li çocuklar genellikle yaratıcı, mükemmel problem çözücüler ve sıradışı düşünen bireylerdir.

"Öfke nöbetleri ve krizler, tıpkı ateş gibi, birçok farklı problemden kaynaklanabilir ve onları durdurmak için neyin tetiklediğini anlamamız gerekir."

Çocuklar düzenli olarak duygusal patlamalar yaşıyorsa, ilk adım, çocuğunuzun davranışını tetikleyen şeyleri anlamaktır.

Dağınık yazı tembellik işareti olarak görebileceğini unutmayın. Ancak genellikle durum böyle değildir.

"Onun tek annesi/babası sizsiniz". O değil, "biz" değişirsek; çocuklarımızın da gelişip büyüyebileceği sağlıklı bir alan yaratabiliriz.

"Psikiyatrik bir durum yok ya, biz psikoloğa gittik." Bu, duyduğumuz en yaygın yanlışlardan biri. Görmezden gelmek sadece sorunu büyütür.

"Zorlandığını gördüğünüzde" önyargılarınızı ve korkularınızı bir yana bırakın. Psikolojik destek almasını sağlayın.

Davranım bozukluğu, çocukların kasıtlı zarar verme ve kuralları çiğneme gibi davranışlarla kendini gösterir ve duygusuz-empati yoksunu özellikler içerebilir.

Çocuklarda OKB, tekrar eden düşünceler (obsesyonlar) ve zorlayıcı davranışlarla (kompulsiyonlar) kendini gösterir, terapi ve bazen ilaç tedavisi ile yönetilebilir.

Karşıt olma-karşı gelme bozukluğu (KOKGB), çocukların otoriteye karşı sürekli olarak tartışma ve inatçılık sergilemesiyle kendini gösterir; tedavi için davranış terapisi önerilir.

Çocuk istismarı ve şiddet, çocukların fiziksel ve duygusal gelişimini olumsuz etkiler, ancak doğru destekle çocukların toparlanması mümkündür.

DEHB, çocukluk döneminde başlayan ve dikkat, hiperaktivite, dürtüsellik gibi zorluklarla kendini gösteren bir bozukluktur, ancak doğru tedavi ile yönetilebilir

Disleksi, okuma ve yazmada zorluklara yol açan kalıcı bir durumdur, ancak doğru yöntemlerle bireylerin gelişimi desteklenebilir.

İfade edici dil bozukluğu, çocukların düşüncelerini anlatmada zorluk yaşadığı bir durumdur ve erken müdahale ile çözülebilir.

Çocuklarda depresyon ciddi bir sağlık sorunudur, erken teşhis ve tedavi ile hayat kalitesi artırılabilir, ancak toplumda bu konuda farkındalık yeterli değildir.

Normal kaygı, günlük yaşamın bir parçasıyken, kaygı bozukluğu daha yoğun ve sürekli bir problem olarak günlük hayatı etkiler.

"Otizm (ASD), sosyal iletişim ve davranışlarda zorluklara yol açan nörolojik bir bozukluktur. Erken teşhis ve doğru tedaviyle bireylerin bağımsız yaşam sürmeleri desteklenebilir."

"Çocuklarda uyku düzeni ve sağlıklı alışkanlıklar, gelişim için kritik önemdedir. Yaşa göre uyku süreleri ve sağlıklı uyku rutinleri ile çocukların uykusunu optimize edin."

"Zihinsel yetersizlik, bireyin bilişsel ve günlük yaşam becerilerinde zorluklar yaşadığı bir durumdur. Erken teşhis ve doğru destek, bireyin bağımsız bir yaşam sürmesine yardımcı olabilir."

"Çocuklarda anksiyete belirtilerini nasıl fark edebileceğinizi ve evde, okulda nasıl yardımcı olabileceğinizi keşfedin. Stratejiler ve ipuçları ile çocuğunuzu destekleyin."

Dr. Ayşegül Tonyalı

Çocuk ve ergen psİkiatrİstİ

Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Davranışsal Belirtiler

-Nesnelerle Alışılmadık Etkileşim: Çok küçük otizmli çocuklar, insanlardan ziyade nesnelere daha fazla ilgi gösterebilir veya nesneleri "işlevsel olmayan" şekilde kullanabilirler—örneğin, oyuncağıyla oynamak yerine elinde tutmak gibi. Ayrıca nesneleri alışılmadık şekillerde inceleyebilirler; nesneleri gözlerine çok yaklaştırmak veya yan gözle bakmak gibi.

-Yoğun İlgi Alanları: Otizmli bazı küçük çocuklar, alışılmadık derecede yoğun ve spesifik ilgi alanları geliştirmeye başlayabilirler. Sayılar, harfler, şekiller veya su gibi şeylere odaklanabilirler. Örneğin, suya olan ilgileri sadece oyun parkında oynamak istemekle sınırlı kalmaz; tuvaletteki suyun akışını izlemek, çamaşır makinesindeki suyu görmek veya musluktan su sesini duyduklarında oraya koşmak isteyebilirler.

-Duyusal Uyarılara Güçlü Tepkiler: Bazı RRB'ler, duyusal uyarılara verilen tepkilerdir. Örneğin, bazı çocuklar ayakkabı giymekten hoşlanmayabilir çünkü hareket etmelerini engelliyor olabilir. Sürekli hareket etme isteği, duyusal arayış davranışıdır. Bazı otizmli çocuklar ise duyusal kaçınma davranışları sergileyebilir; kulaklarını kapatma, belirli yiyeceklerden kaçınma veya giysilerdeki belirli dokulara karşı hassasiyet gibi.

Erken Tanının Önemi

Bazı ebeveynler, bu kadar küçük yaşta otizm tanısı konulması konusunda tereddüt yaşayabilir. Çocuğun ihtiyaçları ve davranışları, başkalarına alışılmadık gelse de, insanidir. Ancak erken müdahale ve tanı, çocuğa ihtiyaç duyduğu destek ağına erişim sağlar.

Unutmayın, çocuğunuzun farklılıkları aynı zamanda onun eşsizliğinin bir parçasıdır. Onun potansiyelini en iyi şekilde ortaya çıkarmak ve ihtiyaç duyduğu desteği sağlamak için bilgi sahibi olmak ve bilinçli hareket etmek, onun geleceği için yapabileceğiniz en değerli şeylerden biridir.

Otizm Belirtileri

Otizmin Erken Belirtileri: Çocuğunuzda Nelere Dikkat Etmelisiniz?

Otizmin İki Ana Belirtisi

Sosyal-İletişim Zorlukları