Gelişim Rehberi

Çocuğunuzun ne zaman profesyonel bir ilgiye ihtiyaç duyabileceğini anlamanıza yardımcı olacak normal çocuk gelişimi üzerine bir rehber. (Amerikan Pediatri Akdemisi’nin katkılarıyla)

Her çocuk farklıdır ve her ebeveynin deneyimi de öyle; ancak uzmanlar, doğumdan 5 yaşına kadar olan normal gelişim süreci ve bir çocuğun gelişimsel bir gecikme yaşayabileceğine dair işaretler hakkında net bir fikre sahiptir. Aşağıda, gelişim dönemlerine göre düzenlenmiş dönüm noktalarını ve endişeleriniz hakkında ne zaman bir sağlık profesyoneline başvurmanız gerektiğine dair ipuçlarını bulacaksınız. Unutmayın—büyüyen çocuğunuz hakkında temkinli olmak için bir ceza yoktur ve eğer bir sorun varsa, erken harekete geçmek tüm farkı yaratabilir.

1 Aylık Bebek Dönüm Noktaları

Motor Dönüm Noktaları

• Sarsıntılı ve ani kol hareketleri yapar

• Elleri gözleri ve ağzıyla hizalar

• Karnının üzerinde yatarken başını sağa sola çevirir

• Desteklenmezse başı geriye düşer

• Ellerini sıkı yumruk halinde tutar

• Güçlü refleks hareketleri gösterir

Görme ve İşitme Dönüm Noktaları

• 20-30 cm uzaklığa odaklanır

• Gözleri dolaşır ve bazen şaşı bakar

• Siyah-beyaz veya yüksek kontrastlı desenleri tercih eder

• İnsan yüzünü diğer desenlere tercih eder

• İşitme tam olarak gelişmiştir

• Bazı sesleri tanır

• Tanıdık seslere ve ses tonlarına yönelebilir

Koku ve Dokunma Dönüm Noktaları

• Tatlı kokuları tercih eder

• Acı veya ekşi kokulardan kaçınır

• Annesinin anne sütü kokusunu tanır

• Yumuşak dokunuşları sever

• Sert veya ani hareketlerden hoşlanmaz

Dikkat Edilmesi Gereken Gelişimsel İşaretler

Bebeğinizin ikinci, üçüncü veya dördüncü haftasında aşağıdaki belirtilerden herhangi birini fark ederseniz, çocuk doktorunuza danışın:

• Zayıf emer ve yavaş beslenir

• Parlak ışıkta göz kırpmaz

• Yakındaki bir nesneyi takip etmez

• Kollarını ve bacaklarını nadiren hareket ettirir; sert görünür

• Uzuvları aşırı gevşek veya sarkık görünür

• Alt çenesi sürekli titrer, ağlamıyor veya heyecanlı değilken bile

• Yüksek seslere tepki vermez

3 Aylık Bebek Dönüm Noktaları

Motor Dönüm Noktaları

• Karnının üzerinde yatarken başını ve göğsünü kaldırır

• Kollarıyla üst vücudunu destekler

• Karnının veya sırtının üzerinde yatarken bacaklarını uzatır ve tekme atar

• Ellerini açıp kapatır

• Ayakları sert bir yüzeye değdiğinde aşağı doğru iter

• Elini ağzına götürür

• Sarkan nesnelere uzanır

• Oyuncakları kavrar ve sallar

Görme ve İşitme Dönüm Noktaları

• Yüzlere dikkatle bakar

• Hareket eden nesneleri takip eder

• Uzak mesafeden tanıdık nesneleri ve insanları tanır

• Ellerini ve gözlerini koordineli kullanmaya başlar

• Sesinizi duyduğunda gülümser

• Agulamaya başlar

• Bazı sesleri taklit etmeye başlar

• Sesin geldiği yöne başını çevirir

Sosyal ve Duygusal Dönüm Noktaları

• Sosyal gülümsemeler geliştirir

• Başkalarıyla oynamaktan keyif alır ve oyun durduğunda ağlayabilir

• Yüz ve beden ifadeleriyle daha iletişimsel hale gelir

• Bazı hareketleri ve yüz ifadelerini taklit eder

Dikkat Edilmesi Gereken Gelişimsel İşaretler

Eğer bebeğiniz aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gösteriyorsa, çocuk doktorunuza danışın:

• Yüksek seslere tepki vermez

• İki aylıkken ellerini fark etmez

• İki aylıkken sesinizi duyduğunda gülümsemez

• İki-üç aylıkken hareket eden nesneleri takip etmez

• Üç aylıkken nesneleri kavrayıp tutmaz

• Üç aylıkken insanlara gülümsemez

• Üç aylıkken başını iyi destekleyemez

• Üç-dört aylıkken oyuncaklara uzanmaz

• Üç-dört aylıkken agulamaz

• Dört aylıkken nesneleri ağzına götürmez

• Dört aylıkken seslerinizi taklit etmeye çalışmaz

• Dört aylıkken ayakları sert bir yüzeye değdiğinde bacaklarıyla itmez

• Gözlerini tüm yönlere hareket ettirmekte zorlanır

• Gözleri çoğu zaman şaşı bakar (ara sıra şaşı bakmak normaldir)

• Yeni yüzlere dikkat etmez veya çok korkar

• Dört-beş aylıkken tonik boyun refleksi devam eder

7 Aylık Bebek Dönüm Noktaları

Motor Dönüm Noktaları

• Her iki yöne yuvarlanır

• Destekle oturur, sonra desteksiz oturur

• Bütün ağırlığını bacaklarına verir

• Tek elle uzanır

• Nesneleri elden ele geçirir

• Parmaklarını kullanarak kavrar (ince kavrama değil)

Görme Dönüm Noktaları

• Tam renkli görme gelişir

• Uzak mesafe görmesi olgunlaşır

• Hareketli nesneleri takip etme yeteneği artar

Dil Becerileri Dönüm Noktaları

• İsmini duyunca tepki verir

• "Hayır" kelimesine tepki vermeye başlar

• Ses tonundan duyguları ayırt eder

• Ses çıkararak seslere tepki verir

• Sevinç ve hoşnutsuzluğunu sesle ifade eder

• Ünsüz seslerle agular

Bilişsel Dönüm Noktaları

• Kısmen gizlenmiş nesneleri bulur

• Ellerini ve ağzını kullanarak keşfeder

• Ulaşamadığı nesneleri almaya çalışır

Sosyal ve Duygusal Dönüm Noktaları

• Sosyal oyunlardan keyif alır

• Ayna görüntülerine ilgi duyar

• Başkalarının duygularına tepki verir ve sık sık neşelidir

Dikkat Edilmesi Gereken Gelişimsel İşaretler

Eğer bebeğiniz aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gösteriyorsa, çocuk doktorunuza danışın:

• Çok sert, kasları gergin

• Çok gevşek, bez bebek gibi

• Otururken başı geriye düşer

• Sadece bir eliyle uzanır

• Sarılmayı reddeder

• Bakıcısına sevgi göstermez

• İnsanların etrafında olmaktan hoşlanmaz

• Bir veya her iki gözü sürekli içe veya dışa dönük

• Sürekli gözyaşı, akıntı veya ışığa hassasiyet

• Seslere tepki vermez

• Nesneleri ağzına götürmekte zorlanır

• Dört aylıkken seslerin yerini belirlemek için başını çevirmez

• Beş aylıkken her iki yöne yuvarlanmaz

• Beş aylıktan sonra geceleri teselli edilemez

• Beş aylıkken kendiliğinden gülümsemez

• Altı aylıkken yardımla oturamaz

• Altı aylıkken gülmez veya çığlık atmaz

• Altı-yedi aylıkken nesnelere uzanmaz

• Yedi aylıkken nesneleri takip etmez

• Yedi aylıkken bacaklarına ağırlık vermez

• Yedi aylıkken dikkat çekmeye çalışmaz

• Sekiz aylıkken agulamaz

• Sekiz aylıkken "Ce-ee" oynamaz

1 Yaş Dönüm Noktaları

Motor Dönüm Noktaları

• Yardım almadan oturur

• Karnının üzerinde emekler

• Eller ve dizler üzerinde emekler

• Oturmaktan emeklemeye geçer

• Kendini yukarı çekerek ayağa kalkar

• Mobilyalara tutunarak yürür

• Desteksiz kısa süre ayakta durur

• İki üç adım desteksiz yürür

El ve Parmak Becerileri

• Başparmak ve işaret parmağıyla kavrar

• İki küpü birbirine vurur

• Nesneleri kaba koyar ve çıkarır

• Nesneleri isteyerek bırakır

• İşaret parmağıyla dürter

• Karalamayı taklit eder

Dil Becerileri Dönüm Noktaları

• Konuşmaya daha fazla dikkat eder

• Basit sözlü isteklere tepki verir

• "Hayır" kelimesine tepki verir

• Başını sallama gibi basit jestler kullanır

• Tonlamalı agular

• "Anne" ve "baba" der

• "Ah-oh!" gibi ünlemler kullanır

• Kelimeleri taklit etmeye çalışır

Bilişsel Dönüm Noktaları

• Nesneleri çeşitli şekillerde keşfeder

• Gizli nesneleri kolayca bulur

• İsmi söylendiğinde doğru resme bakar

• Jestleri taklit eder

• Nesneleri doğru kullanmaya başlar

Sosyal ve Duygusal Dönüm Noktaları

• Yabancılara karşı utangaç veya endişelidir

• Anne veya baba ayrıldığında ağlar

• İnsanları taklit etmekten hoşlanır

• Belirli kişilere ve oyuncaklara özel ilgi duyar

• Davranışlarına ebeveyn tepkilerini test eder

• Bazı durumlarda korkulu olabilir

• Bakıcısını diğerlerine tercih eder

• Dikkat çekmek için sesleri veya jestleri tekrarlar

• Kendi kendine beslenir

• Giyinirken yardımcı olur

Dikkat Edilmesi Gereken Gelişimsel İşaretler

Eğer bebeğiniz aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gösteriyorsa, çocuk doktorunuza danışın:

• Emeklemez

• Emeklerken vücudunun bir tarafını sürükler

• Desteklendiğinde ayakta duramaz

• Gizli nesneleri aramaz

• Tek bir kelime söylemez

• Jestleri kullanmaz

• Nesnelere veya resimlere işaret etmez

2 Yaş Dönüm Noktaları

Motor Dönüm Noktaları

• Tek başına yürür

• Yürürken oyuncak çeker

• Yürürken büyük oyuncak taşır

• Koşmaya başlar

• Parmak uçlarında durur

• Topa tekme atar

• Mobilyalara yardımsız tırmanır

• Destekle merdivenleri çıkar ve iner

El ve Parmak Becerileri

• Kendiliğinden karalar

• Kabı ters çevirerek içindekileri döker

• Dört veya daha fazla blokla kule yapar

• Bir elini diğerinden daha çok kullanabilir

Dil Becerileri Dönüm Noktaları

• Nesneye veya resme adı söylendiğinde işaret eder

• Tanıdık kişileri, nesneleri ve vücut bölümlerini tanır

• Birkaç tek kelime söyler

• Basit ifadeler kullanır

• İki-dört kelimelik cümleler kurar

• Basit talimatları takip eder

• Duyduğu kelimeleri tekrarlar

Bilişsel Dönüm Noktaları

• Gizli nesneleri bulur

• Şekil ve renklere göre sınıflandırmaya başlar

• Hayali oyuna başlar

Sosyal ve Duygusal Dönüm Noktaları

• Başkalarını taklit eder

• Kendini ayrı bir birey olarak fark eder

• Diğer çocukların varlığından keyif alır

• Bağımsızlığı artar

• Meydan okuyan davranışlar sergiler

• Ayrılık kaygısı artar, sonra azalır

Dikkat Edilmesi Gereken Gelişimsel İşaretler

Eğer çocuğunuz aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gösteriyorsa, çocuk doktorunuza danışın:

• On sekiz aylıkken yürüyemez

• Yürüdükten sonra topuk-parmak yürümesi geliştiremez veya sadece parmak uçlarında yürür

• On sekiz aylıkken en az on beş kelime söylemez

• İki yaşına geldiğinde iki kelimelik cümleler kurmaz

• On beş aylıkken ev eşyalarının işlevini bilmez

• Eylemleri veya kelimeleri taklit etmez

• İki yaşına geldiğinde basit talimatları takip etmez

• İki yaşına geldiğinde tekerlekli oyuncağı itemez

4 Yaş Dönüm Noktaları

Motor Dönüm Noktaları

• Tek ayak üzerinde beş saniye durur ve zıplar

• Desteksiz merdivenleri çıkar ve iner

• Topu ileri tekmeler

• Topu baş üstünden atar

• Sıçrayan topu yakalar

• İleri ve geri çevik hareket eder

El ve Parmak Becerileri

• Kare şekilleri kopyalar

• İki-dört parçalı insan çizer

• Makas kullanır

• Daire ve kareler çizer

• Büyük harfleri kopyalamaya başlar

Dil Becerileri Dönüm Noktaları

• "Aynı" ve "farklı" kavramlarını anlar

• Dilbilgisi kurallarını öğrenmiştir

• Beş-altı kelimelik cümleler kurar

• Yabancıların anlayabileceği kadar net konuşur

• Hikayeler anlatır

Bilişsel Dönüm Noktaları

• Bazı renkleri doğru adlandırır

• Saymayı anlar ve birkaç sayıyı bilir

• Sorunlara tek bir açıdan yaklaşır

• Zaman kavramını daha iyi anlar

• Üçlü talimatları takip eder

• Hikayelerin bölümlerini hatırlar

• Aynı/farklı kavramını anlar

• Hayali oyunlar oynar

Sosyal ve Duygusal Dönüm Noktaları

• Yeni deneyimlere ilgi duyar

• Diğer çocuklarla işbirliği yapar

• "Anne" veya "Baba" rolü oynar

• Hayali oyunlarda daha yaratıcıdır

• Giyinir ve soyunur

• Çatışmalara çözüm bulur

• Daha bağımsızdır

• "Canavarlar" hayal edebilir

• Kendini beden, zihin ve duygularıyla bütün bir kişi olarak görür

• Gerçek ile hayali ayırt etmekte zorlanır

Dikkat Edilmesi Gereken Gelişimsel İşaretler

Eğer çocuğunuz aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gösteriyorsa, çocuk doktorunuza danışın:

• Topu baş üstünden atamaz

• Yerinde zıplayamaz

• Üç tekerlekli bisiklete binemez

• Mum boyayı doğru tutamaz

• Karalamakta zorlanır

• Dört bloklu kule yapamaz

• Ebeveynleri ayrıldığında ağlar veya tutunur

• Etkileşimli oyunlara ilgi göstermez

• Diğer çocukları görmezden gelir

• Aile dışındaki insanlara tepki vermez

• Hayali oyun oynamaz

• Giyinme, uyuma, tuvalet konusunda direnç gösterir

• Öfkelendiğinde kontrolsüzce vurur

• Daire çizemiyor

• Üçten fazla kelimelik cümleler kullanmaz

• "Ben" ve "sen" kelimelerini doğru kullanmaz

5 Yaş Dönüm Noktaları

Motor Dönüm Noktaları

• Tek ayak üzerinde on saniye veya daha fazla durur

• Zıplar, takla atar

• Sallanır, tırmanır

• Sekebilir

El ve Parmak Becerileri

• Üçgen ve diğer şekilleri kopyalar

• Vücutlu insan çizer

• Bazı harfleri yazar

• Yardım almadan giyinir ve soyunur

• Çatal, kaşık ve bazen bıçak kullanır

• Tuvalet ihtiyaçlarını genellikle kendi karşılar

Dil Becerileri Dönüm Noktaları

• Hikayelerin bir kısmını hatırlar

• Beşten fazla kelimelik cümleler kurar

• Gelecek zaman kullanır

• Daha uzun hikayeler anlatır

• Adını ve adresini söyler

Bilişsel Dönüm Noktaları

• On veya daha fazla nesneyi sayabilir

• En az dört rengi doğru adlandırır

• Zaman kavramını daha iyi anlar

• Günlük kullanılan eşyalar hakkında bilgi sahibidir

Sosyal ve Duygusal Dönüm Noktaları

• Arkadaşlarını memnun etmek ister

• Arkadaşları gibi olmak ister

• Kurallara uymaya daha yatkındır

• Şarkı söylemeyi, dans etmeyi ve rol yapmayı sever

• Daha bağımsızdır ve komşuya tek başına gidebilir

• Cinselliğin farkındadır

• Hayal ile gerçeği ayırt edebilir

• Bazen talepkar, bazen işbirlikçidir

Dikkat Edilmesi Gereken Gelişimsel İşaretler

Eğer çocuğunuz aşağıdaki belirtilerden herhangi birini gösteriyorsa, çocuk doktorunuza danışın:

• Aşırı korkulu veya çekingen davranır

• Aşırı agresif davranır

• Ebeveynlerinden ayrıldığında büyük protesto gösterir

• Kolayca dikkati dağılır ve beş dakikadan fazla odaklanamaz

• Diğer çocuklarla oynamaya ilgi göstermez

• İnsanlara tepki vermez veya yüzeysel tepki verir

• Oyunda hayal gücünü veya taklidi nadiren kullanır

• Çoğu zaman mutsuz veya üzgün görünür

• Çeşitli aktivitelere katılmaz

• Diğer çocuklar ve yetişkinlerle iletişim kurmaktan kaçınır

• Geniş bir duygu yelpazesi ifade etmez

• Yemek yeme, uyuma veya tuvalet kullanma sorunları vardır

• Hayal ile gerçeği ayırt edemez

• Alışılmadık derecede pasif görünür

• Edatlar içeren iki parçalı komutları anlamaz ("Bardağı masaya koy"; "Topu sandalyenin altından al.")

• Adını ve soyadını söyleyemez

• Çoğul veya geçmiş zaman eklerini düzgün kullanmaz

• Günlük aktiviteleri ve deneyimleri hakkında konuşmaz

• Altı ila sekiz bloklu kule yapamaz

• Kalem veya mum boya tutmakta zorlanır

• Kıyafetlerini çıkarmakta zorlanır

• Dişlerini etkili bir şekilde fırçalayamaz

• Ellerini yıkayıp kurutamaz

Unutmayın, her çocuk benzersizdir ve kendi hızında gelişir. Bu rehber, genel bir fikir vermek için hazırlanmıştır. Eğer endişeleriniz varsa, bir sağlık profesyoneline danışmaktan çekinmeyin.