Kiddy PrintKiddy Print
Kiddy PrintKiddy PrintKiddy PrintKiddy PrintKiddy Print

DEHB'li Çocuklarda Davranış Problemleri: Öfke Nöbetleri ve İnatçılıkla Baş Etmek

Çoğumuz DEHB'li (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu) çocukları dikkatlerini toparlamakta zorlanan bireyler olarak düşünürüz. Ancak birçok aile için asıl sorun, davranış problemleridir. Öfke nöbetleri, ani patlamalar veya istenmeyen bir şey yapmaları istendiğinde gösterdikleri inatçılık, ebeveynleri en çok zorlayan konuların başında gelir.

Öfke nöbetleri ve inatçılık, DEHB'nin doğrudan belirtileri olmasa da, bu bozukluğun semptomlarından kaynaklanabilir. Dikkatsizlik ve dürtüsellik, çocukların tekrarlayan, yoğun çaba gerektiren veya sıkıcı buldukları görevleri tolere etmelerini zorlaştırır. DEHB'li çocuklar, hayal kırıklığıyla bunaldıklarında bir ayakkabı fırlatabilir, birine itebilir veya "Sus artık!" diye bağırabilirler. Yaşlarına göre güçlü duyguları öfke patlaması olmadan yönetmekte zorlanırlar.

DEHB'li Çocuklar Neden Davranış Sorunları Yaşar?

DEHB'li çocukların sık sık öfkeli, agresif veya inatçı olmalarının sebeplerini anlamak için, bu bozuklukla büyürken yaşadıkları deneyimlere bakmak gerekir. Bu çocuklar, doğaları gereği bizim onlardan yapmalarını istediğimiz şeylerin dışında kalanlara ilgi duyarlar, bu da küçük yaşlardan itibaren ebeveynlerle çatışmalara yol açar. Bu durum, çocukların sürekli olarak davranışlarının yanlış olduğunu duymalarına ve ya içe kapanmalarına ya da kendilerine yanlış olduklarını söyleyenlere karşı agresif tepki vermelerine neden olabilir.

Öfke Nöbetleri ve İnatçılığın Arkasındaki Nedenler

DEHB'li çocuklar için tekrarlayan, sıkıcı veya yoğun çaba gerektiren görevler büyük bir meydan okuma olabilir ve özellikle keyif aldıkları bir şeyi bırakmaları gerektiğinde büyük direnç gösterebilirler. Örneğin, ödev yapmak, yatağa gitmek, giyinmek veya yemeğe gelmek adeta bir savaş alanına dönüşebilir. Bu çocuklar genellikle öfke nöbetleri, tartışmalar veya güç mücadeleleri gibi kaçınma stratejileri kullanırlar.

Eğer bir çocuk öfke nöbeti geçirirse, genellikle birisi görev taleplerini değiştirir, işi kolaylaştırır veya minimum uyum sağlamalarına razı olur. Bu da çocuğun bu davranışı tekrarlamasına yol açar.

Geleneksel Disiplin Yöntemleri Neden İşe Yaramaz?

Olumsuz etkileşim kalıpları geliştirmiş çocuklarda, diğer çocuklarda işe yarayan disiplin yöntemleri etkisiz olabilir. Örneğin, sık sık bağırmak, nadiren yaramazlık yapan bir çocukta etkili olabilirken, sürekli problem yaşayan çocuklar buna alışır ve artık dikkat etmezler. Aynı şekilde, sık sık ceza alan çocuklar için cezalar önemini yitirir, çünkü zaten sürekli bir ceza durumunda yaşadıklarını düşünürler.

Kiddy Print
Her çocuk, doğru destekle parlayabilir.
Her çocuk, keşfedilmeyi bekleyen bir hazine taşır.
Öğrenme, sevgi ve destekle güçlenir.
Her çocuk özeldir. Disleksi bir engel değil, farklı bir öğrenme yoludur
Sağlıklı seçimler, mutlu bir gelecek yaratır.
Sabır ve sevgiyle her zorluk aşılır.
Çocuk istismarı bir insanlık suçudur!
Her adım, büyümenin bir parçasıdır.
Anlamak, iyileşmenin ilk adımıdır.
Doğru zamanda atılan bir adım, hayatları değiştirir.
Her yolculuk doğru bir başlangıçla başlar.
Çocukların tuvalet eğitimini tabusuz bir şekilde öğrenmesi için rahat bir ortam yaratın. Her çocuğun hızı farklıdır.
Ebeveynlikte otoriter, demokratik veya izin verici yaklaşımlar arasındaki farkları anlamak, doğru dengeyi kurmaya yardımcı olur.
Çocuklar kendileriyle ilgili olumsuz bir "iç ses" geliştirebilirler ve bu ses, onların özgüvenini baltalayabilir.
Sadece “Yap bunu!” demekten öte, onlara “Bunu neden yapman gerektiğini birlikte keşfedelim” demeli.
Bu bıkmışlık hissi sizi kötü bir ebeveyn yapmaz, sadece insan olduğunuzu hatırlatır. Yani, nefes almanız gerekiyorsa, bir suç işlemiş gibi hissetmeyin.
Ekran süresini sınırlandırmak ve kaliteli içerik seçmek, çocukların sağlıklı gelişimi için gereklidir. Örnek olmak önemlidir.
Çocuklara interneti doğru kullanmayı öğretmek, onları bilinçli ve sorumlu bireyler yapar. Yasak yerine rehberlik önemlidir.
Sevgiyle belirlenen sınırlar, çocukların özgüvenini artırır ve sağlıklı bireyler olmalarını destekler.
Ebeveyn öfkesi, bilinçli farkındalık ve duraklama stratejileri ile kontrol altına alınabilir. Kendinizi affedin ve ilerleyin.
Çocukların yalan söylemesinin ardında genellikle bir öğrenme süreci ve gelişimsel nedenler yatar.
Güç, kontrol ya da çatışma temalarının oyunlarda öne çıktığını fark ettiğinizde, yargılamaktan kaçınıp, bu süreçlere açıklıkla yaklaşmak oldukça önemlidir.
Çocuklar bir noktada büyüyüp cezaları umursamayacak hale gelirler!
Unuymayın bütün duygular normaldir, önemli olan bu duygularla nasıl başa çıktığınızdır.
Anne, çok çirkinim," gibi cümleler, ebeveynlerin sıklıkla karşılaştığı durumlardan biridir.
Çocukların yaşadıkları sosyal zorlukları ve duygusal iniş çıkışları paylaşmaya ihtiyaçları vardır. Ebeveyn olarak ilk görevimiz, onları yargılamadan dinleyebileceğimiz bir alan sunmak.
Açık uçlu oyuncakların belirli bir bitiş noktası yoktur. Bu yüzden çocuklar bu oyuncaklarla yaratıcılıklarını ve problem çözme becerilerini geliştirebilirler.
Eğer bir çocuk öfke nöbeti geçirirse, genellikle birisi görev taleplerini değiştirir, işi kolaylaştırır veya minimum uyum sağlamalarına razı olur. Bu da çocuğun bu davranışı tekrarlamasına yol açar.
Patlama sırasında çocuklar kontrolü kaybedebilirler, bu yüzden o an yapılacak fazla bir şey yoktur. Patlama geçtiğinde, kısa ve net cümlelerle durumu yönetin.
Son verilere göre, otizm spektrum bozukluğunun (OSB) ortalama tanı yaşı 5 veya 6 civarındadır, ancak 12 aylık kadar küçük çocuklarda bile tanı konulabilir.
alnız olmadığınızı unutmayın. Birçok genç, benzer kaygı bozukluklarıyla mücadele ediyor. Nasıl hissettiğinizi birine anlatmak cesaret gerektirebilir, ancak bu engeli aştığınızda sizi dinlemek ve destek olmak isteyen insanlar olacaktır.
Instagram, Facebook ve benzeri platformlarda en çok zaman geçiren gençlerin, en az zaman geçirenlere göre %13 ila %66 daha yüksek oranda depresyon yaşıyor.
Doğru stratejilerle sınıf ortamını daha verimli hale getirebilir ve çocuğunuzun potansiyelini en üst düzeye çıkarmasına yardımcı olabilirsiniz
DEHB'li çocuklar genellikle yaratıcı, mükemmel problem çözücüler ve sıradışı düşünen bireylerdir.
"Öfke nöbetleri ve krizler, tıpkı ateş gibi, birçok farklı problemden kaynaklanabilir ve onları durdurmak için neyin tetiklediğini anlamamız gerekir."
Çocuklar düzenli olarak duygusal patlamalar yaşıyorsa, ilk adım, çocuğunuzun davranışını tetikleyen şeyleri anlamaktır.
Dağınık yazı tembellik işareti olarak görebileceğini unutmayın. Ancak genellikle durum böyle değildir.
"Onun tek annesi/babası sizsiniz". O değil, "biz" değişirsek; çocuklarımızın da gelişip büyüyebileceği sağlıklı bir alan yaratabiliriz.
"Psikiyatrik bir durum yok ya, biz psikoloğa gittik." Bu, duyduğumuz en yaygın yanlışlardan biri. Görmezden gelmek sadece sorunu büyütür.
"Zorlandığını gördüğünüzde" önyargılarınızı ve korkularınızı bir yana bırakın. Psikolojik destek almasını sağlayın.
Davranım bozukluğu, çocukların kasıtlı zarar verme ve kuralları çiğneme gibi davranışlarla kendini gösterir ve duygusuz-empati yoksunu özellikler içerebilir.
Çocuklarda OKB, tekrar eden düşünceler (obsesyonlar) ve zorlayıcı davranışlarla (kompulsiyonlar) kendini gösterir, terapi ve bazen ilaç tedavisi ile yönetilebilir.
Karşıt olma-karşı gelme bozukluğu (KOKGB), çocukların otoriteye karşı sürekli olarak tartışma ve inatçılık sergilemesiyle kendini gösterir; tedavi için davranış terapisi önerilir.
Çocuk istismarı ve şiddet, çocukların fiziksel ve duygusal gelişimini olumsuz etkiler, ancak doğru destekle çocukların toparlanması mümkündür.
DEHB, çocukluk döneminde başlayan ve dikkat, hiperaktivite, dürtüsellik gibi zorluklarla kendini gösteren bir bozukluktur, ancak doğru tedavi ile yönetilebilir
Disleksi, okuma ve yazmada zorluklara yol açan kalıcı bir durumdur, ancak doğru yöntemlerle bireylerin gelişimi desteklenebilir.
İfade edici dil bozukluğu, çocukların düşüncelerini anlatmada zorluk yaşadığı bir durumdur ve erken müdahale ile çözülebilir.
Çocuklarda depresyon ciddi bir sağlık sorunudur, erken teşhis ve tedavi ile hayat kalitesi artırılabilir, ancak toplumda bu konuda farkındalık yeterli değildir.
Normal kaygı, günlük yaşamın bir parçasıyken, kaygı bozukluğu daha yoğun ve sürekli bir problem olarak günlük hayatı etkiler.
"Otizm (ASD), sosyal iletişim ve davranışlarda zorluklara yol açan nörolojik bir bozukluktur. Erken teşhis ve doğru tedaviyle bireylerin bağımsız yaşam sürmeleri desteklenebilir."
"Çocuklarda uyku düzeni ve sağlıklı alışkanlıklar, gelişim için kritik önemdedir. Yaşa göre uyku süreleri ve sağlıklı uyku rutinleri ile çocukların uykusunu optimize edin."
"Zihinsel yetersizlik, bireyin bilişsel ve günlük yaşam becerilerinde zorluklar yaşadığı bir durumdur. Erken teşhis ve doğru destek, bireyin bağımsız bir yaşam sürmesine yardımcı olabilir."
"Çocuklarda anksiyete belirtilerini nasıl fark edebileceğinizi ve evde, okulda nasıl yardımcı olabileceğinizi keşfedin. Stratejiler ve ipuçları ile çocuğunuzu destekleyin."

Dr. Ayşegül Tonyalı

Çocuk ve ergen psİkiatrİstİ

Etkili Disiplin Stratejileri Nelerdir?

DEHB'li çocuklar genellikle diğer çocuklardan daha fazla yapıya ve yetişkinlerin hangi davranışları beklediğine dair net talimatlara ihtiyaç duyarlar. Ebeveynler olarak, kabul edilebilir davranışların neler olduğunu öğretmeli ve çocuklarımızı iyi davranırken yakaladığımızda bunu mümkün olduğunca övmeliyiz. Övgü ve olumlu ilişki fırsatları, yıkıcı davranışları yönetmede güçlü araçlardır. Olumlu bir ilişki, genellikle olumsuz etkileşimlerin hakim olduğu durumlarda davranışların düzelmesine yardımcı olur.

Uzmanlar, bu tür proaktif yapıya "destekleme" derler. Davranışlarını kabul edilebilir sınırlar içinde düzenlemekte zorlanan çocuklar, dışarıdan gelen bir davranış düzenlemesine ihtiyaç duyarlar. Ebeveynlerin sağladığı yapı, çocukların öğrenmesini istediğimiz davranışların bir modelidir ve onlar kendi kendini düzenleme becerilerini geliştirirken iyi bir duruş sergilemelerine yardımcı olur.

Duyguları Düzenleme Sorunları

Kendi kendini düzenleme, duygularınızı ve davranışlarınızı durumun gerekliliklerine göre yönetme becerisidir. Üzücü uyaranlara karşı aşırı duygusal tepkiler vermemeyi, sinirlendiğinizde sakinleşebilmeyi, beklentilerdeki değişikliklere uyum sağlamayı ve hayal kırıklığıyla başa çıkmayı içerir.

DEHB'li çocuklarda zayıf öz düzenleme o kadar yaygındır ki, bazı uzmanlar bunun bozukluğun temel semptomlarından biri olması gerektiğini düşünür. Dürtüsellik, planlama zorluğu ve tatmini ertelemede güçlük yaşayan bu çocuklar, kısa vadeli ödüllere uzun vadeli ödüllerden daha çok yönelirler. Beklemek istemezler ve beklemek onlar için dayanılmaz olabilir. Kolayca dikkati dağılan ve tekrarlayan, yoğun çaba gerektiren veya sıkıcı buldukları görevlerde zorlanan çocuklardır.

Arkadaşlık İlişkilerinde Zorluklar

Maalesef, DEHB'li çocukların sergilediği davranış problemleri sadece yetişkinlerle değil, diğer çocuklarla olan ilişkilerini de etkiler. Dikkati kolayca dağılan bir çocuk, sohbetin hızına ayak uyduramayabilir ve arkadaşları onların dalgın olduğunu fark edebilir. Çok dürtüsel bir çocuk, diğer çocukların sözünü kesebilir ve kimsenin konuşmasına izin vermeyebilir. Tatmini ertelemede zorlanan bir çocuk, her zaman aktiviteyi seçmek isteyebilir ve istemeyenlere karşı agresif davranabilir.

Yapılan bir araştırmada, yaz kampında sadece birkaç saatlik etkileşim sonrasında, DEHB'li çocukların diğer çocuklar tarafından sevilmeme ve reddedilme olasılığının çok daha yüksek olduğu bulunmuştur. Bunun ana nedenleri, patlayıcı, misillemeci ve dürtüsel davranış kalıplarıdır.

Davranış Problemleri İçin Yardım

DEHB'li çocuklar ciddi davranış problemleri geliştirdiklerinde, en etkili tedavi ebeveyn eğitimidir. Birçok ebeveyn eğitim programı vardır, ancak hepsinin ortak noktası, ebeveynlere çocukla olan ilişkiyi nasıl yeniden düzenleyeceklerini öğretmeleridir. Ebeveynler, övgüyü etkili bir şekilde nasıl kullanacaklarını, istedikleri davranışları nasıl teşvik edeceklerini ve çocuklar uymadığında tutarlı sonuçları nasıl uygulayacaklarını öğrenirler. Sonuç olarak, çocuklar beklentilere uygun davranmayı öğrenir ve ebeveynleriyle çok daha olumlu etkileşimler yaşarlar. Sosyal beceri eğitimi ve bireysel bilişsel davranışçı terapi de çocukların hem yetişkinlerle hem de akranlarıyla daha sağlıklı bir şekilde etkileşime girmelerine yardımcı olabilir.

DEHB semptomlarını azaltan uyarıcı ilaçlar da davranışın iyileştirilmesine yardımcı olabilir. Agresyonu ve sinirliliği azaltmada etkili olduğu gösterilen Abilify (aripiprazol) ve Risperdal (risperidon) gibi antipsikotik ilaçlar, çocuğun okuldan veya evden uzaklaştırılma riski olduğu durumlarda sıklıkla kullanılır. Ancak ilaç kullanıldığında bile, en iyi sonuçlar için uzmanlar bunun ebeveyn eğitimi ile birlikte uygulanmasını önerirler.

Sonuç Olarak

DEHB'li çocuklarda davranış problemleri sık görülse de, doğru stratejiler ve destekle bu sorunların üstesinden gelinebilir. Ebeveyn olarak, sabırla ve kararlılıkla çocuğunuza rehberlik etmek, hem onun hem de ailenizin yaşam kalitesini artıracaktır.