"Beynimin kapağı kapanmayan bir çöp kutusu gibi; içindekiler her yere saçılıyor."
Bu, oğlumun Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu'nu (DEHB) nasıl hissettiğini anlatmak için kullandığı bir benzetme.
Oğlum ilk teşhis aldığında, DEHB'nin ne olduğunu bildiğimi sanıyordum. Genellikle hiperaktif, dürtüsel, yerinde duramayan ve sınıfta söz kesen erkek çocuklarda görüldüğünü düşünürdüm. Ancak oğlum, Dikkat Eksikliği Tipi DEHB teşhisi almıştı ve bu davranışların hiçbirini sergilemiyordu.
Maalesef, DEHB hakkındaki bu klişe görüş yıllar içinde pek değişmedi. Oğlumun DEHB'sini yönetmesine yardımcı olurken, dikkat eksikliği tipi DEHB hakkında daha fazla tartışma olduğunu fark ettim. Ancak odak genellikle kızlar ve yetişkinler üzerindeydi.” Bir ebeveynden bize gelenler..
Dikkat Eksikliği Tipi DEHB Nedir?
Dikkat eksikliği tipi DEHB olan çocuklarda, ana belirtiler dikkat dağınıklığı, unutkanlık ve düzensizliktir; hiperaktivite ise çok azdır veya hiç yoktur. Bu çocuklar okulda ve evde gözden kaçabilir, genellikle tembel, dalgın veya ilgisiz olarak yanlış anlaşılırlar. Dikkat eksikliği tipi DEHB'nin belirtileri şunları içerir:
-Detaylara dikkat edememe
-Dikkatsizce hatalar yapma
-Sevmedikleri görevlere (örneğin ödevler) uzun süre odaklanmada zorluk
-Önemli eşyalarını kaybetme (örneğin okul malzemeleri, anahtarlar, cep telefonu)
- Doğrudan konuşulduğunda dinlemiyormuş gibi görünme
-Talimatları takip etmeme ve görevleri tamamlayamama
-Organize olma konusunda zorluk
-Kolayca dikkati dağılma
-Günlük aktivitelerde sık sık unutkanlık (örneğin diş fırçalamayı unutma)
Bu belirtilerin, beynimizin o an en önemli olana odaklanmamızı sağlayan yürütücü işlevlerdeki eksikliklerden kaynaklandığı düşünülmektedir. Planlama, görev başlatma, zaman yönetimi, organizasyon ve duygusal kontrol gibi alanlar, DEHB'li çocukların zorlandığı konulardır.
Nöropsikologlar, beyni bir kütüphaneye benzetir; çalışma belleği ve yürütücü işlevler ise yeni bilgileri raflara yerleştiren kütüphanecidir. DEHB'si olan bir çocukta, kütüphaneci devasa bir kitap yığını taşır, bilgiler yere dökülür ve kitapları rastgele raflara koyar. Sonuç olarak, bu bilgileri daha sonra bulmak zorlaşır.
Okulda Dikkat Eksikliği Tipi DEHB
Dikkat eksikliği tipi DEHB, küçük yaşlardaki çocuklarda teşhis edilmesi zor olabilir. İlkokul çağındaki çocuklar, DEHB ile ilişkili sınırlamaları telafi edebilirler. Zeki çocuklar, güçlü bilişsel yetenekleri ve iyi çıkarım becerileri sayesinde temel okul bilgilerini daha kolay öğrenebilirler. Eksik kalan bilgileri tamamlamakta daha başarılıdırlar.
Örneğin, ilkokulda akademik olarak çok başarılı olan ancak ortaokula geçip ders yükü arttığında ve daha bağımsız çalışması gerektiğinde, dikkat eksikliği, düzensizlik, unutkanlık ve zaman kavramındaki sorunlar nedeniyle zorlanmaya başlayan çokça çocuk vardır.
Bazı DEHB'li çocuklar, güçlü yönlerine dayanarak ve evde destek alarak durumu telafi edebilirler. Dikkatleri dağıldığında kaçırdıkları bilgileri sormak için ellerini kaldırabilirler. Ya da bir ödevde iyi not alabilirler, ancak sadece bir saat sürmesi gereken ödeve tüm günlerini harcayabilirler. Bu durum, DEHB belirtilerinin göz ardı edilmesine yol açabilir; çünkü belirgin uyarı işaretleri göstermeyebilirler.
Öğretmenlerin DEHB hakkındaki bilgileri farklılık gösterdiği için, dikkat eksikliği tipi DEHB genellikle gözden kaçar. Öğretmenler genellikle hiperaktif ve dürtüsel semptomlara daha aşinadır: yerinde duramama, kıpırdanma ve kolayca dikkat dağılması gibi. Dikkat eksikliği tipi DEHB belirtilerini tanımadıklarında, çocuğun davranışlarını yanlış yorumlayabilirler.
Evde Dikkat Eksikliği Tipi DEHB
Dikkat eksikliği tipi DEHB, ev gibi daha az yapılandırılmış ortamlarda farklı şekillerde ortaya çıkabilir. Çoğu ebeveyn, çocuğunun güçlü ve zayıf yönlerini anlamakta zorlanır ve evde semptomları yönetmek için bir planları yoktur. Ayrıca, ebeveynler her gün onlarca farklı çocuğun davranışlarını gözlemleme fırsatına sahip olmadıkları için, alışılmadık davranışları tanımayabilirler. Ebeveynler için DEHB semptomlarını yanlış anlamak tek engel olmayabilir. Kalıtım, DEHB'de önemli bir rol oynar ve eğer çocukta DEHB varsa, ebeveynlerden birinde de olabilir. Bu da evde yapı ve tutarlılığı zorlaştırabilir.
