Çoğu çocuk zaman zaman öfke nöbetleri veya duygusal patlamalar yaşayabilir. Bazen hayal kırıklığına uğradıklarında sert tepki verebilir veya yapmak istemedikleri bir şey istendiğinde inatçı davranabilirler. Ancak çocuklar bu davranışları sık sık sergiliyor ve çoğu zaman öfkelerini kontrol edemiyorlarsa, bu durum tipik bir davranışın ötesinde olabilir.
Endişelenmeniz Gereken İşaretler:
-Çocuğunuzun öfke nöbetleri ve patlamaları, gelişimsel olarak beklenen yaşın (yaklaşık 7-8 yaş) ötesine geçiyorsa,
-Davranışları kendisine veya başkalarına zarar veriyorsa,
-Okulda ciddi sorunlara yol açıyorsa ve öğretmenler kontrol edilemez olduğunu bildiriyorsa,
-Davranışları, diğer çocuklarla iyi geçinmesini engelliyorsa ve oyun buluşmalarından veya doğum günü partilerinden dışlanıyorsa,
-Öfke nöbetleri ve inatçılığı evde çok fazla çatışmaya ve aile hayatının bozulmasına neden oluyorsa,
-Öfkesini kontrol edemediği için üzgünse ve bu durum kendisini kötü hissettiriyorsa.
Çocuklarda Öfkeyi Anlamak
Çocuklar düzenli olarak duygusal patlamalar yaşıyorsa, genellikle bu bir sıkıntının belirtisidir. İlk adım, çocuğunuzun davranışını tetikleyen şeyleri anlamaktır. Altta yatan birçok olası neden vardır:
DEHB (Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu):
DEHB'li birçok çocuk, özellikle dürtüsellik ve hiperaktivite yaşayanlar, davranışlarını kontrol etmekte zorlanırlar. Talimatlara uymak veya bir etkinlikten diğerine geçmek onlar için çok zor olabilir ve bu da onları inatçı ve öfkeli gösterir. DEHB'li çocukların %50'den fazlası, aynı zamanda inatçılık ve duygusal patlamalar sergiler. Dikkatlerini toplayamama ve görevleri tamamlayamama, öfke nöbetlerine, tartışmalara ve güç mücadelelerine yol açabilir.
Kaygı:
Öfkeli ve inatçı görünen çocuklar, genellikle şiddetli ve fark edilmeyen bir kaygı yaşarlar. Çocuğunuz kaygı yaşıyorsa, özellikle bunu saklıyorsa, onu rahatsız eden durumlarla başa çıkmakta zorlanabilir ve örneğin okulda talepler onun baş edemeyeceği bir baskı oluşturduğunda sert tepki verebilir. Kaygı uyandıran bir durumda, çocuğunuzun "savaş veya kaç" içgüdüsü devreye girebilir—öfkelenebilir veya şiddetli bir korku kaynağından kaçınmak için bir şeyi yapmayı reddedebilir.
Travma veya İhmal:
Okulda sergilenen birçok olumsuz davranış, evde yaşanan travma, ihmal veya kaosun sonucudur. Evde güvende hissetmeyen ve mücadele eden çocuklar, okulda zorba veya agresif davranışlar sergileyebilirler. Özellikle DEHB'si olan ve aynı zamanda travma yaşamış çocuklar risk altındadır.
Öğrenme Problemleri:
Çocuğunuz okulda veya ödev yaparken sürekli sorun çıkarıyorsa, henüz tanısı konulmamış bir öğrenme bozukluğu olabilir. Örneğin, matematikte çok zorlanıyor ve matematik problemleri onu çok hayal kırıklığına uğratıyor olabilir. Yardım istemek yerine, ödevi yırtabilir veya gerçek sorunlarından uzaklaşmak için başka bir çocukla kavga başlatabilir.
Duyusal İşleme Sorunları:
Bazı çocuklar, çevrelerinden gelen duyusal bilgileri işlemekte zorlanırlar. Çocuğunuz uyarana karşı aşırı hassas veya duyarsızsa, "kaşıntılı" giysiler, fazla ışık veya gürültü gibi şeyler onu rahatsız edebilir, kaygılandırabilir, dikkatini dağıtabilir veya bunaltabilir. Bu da size veya diğer bakım verenlere açık bir nedeni olmayan öfke nöbetlerine yol açabilir.
Otizm:
Otizm spektrumundaki çocuklar da sık sık yoğun öfke patlamalarına yatkındır. Çocuğunuz spektrumda ise, tutarlı bir rutine ihtiyaç duyabilir ve beklenmedik herhangi bir değişiklik onu tetikleyebilir. Duyusal sorunları, aşırı uyarılmaya neden olarak, enerjisi tükenene kadar süren bir öfke nöbetine yol açabilir. Ayrıca, ne istediklerini veya ihtiyaç duyduklarını ifade etmek için dil ve iletişim becerilerinden yoksun olabilirler.
"Öfkeli" Bir Çocuğa Nasıl Yardımcı Olabilirsiniz?
İlaçlar, inatçı davranışları veya saldırganlığı mutlaka düzeltmez; ancak DEHB, kaygı ve diğer bozuklukların semptomlarını azaltabilir ve bu davranışlar üzerinde çalışmak için uygun koşulları oluşturabilir. Ebeveynlerin ve çocukların birlikte sorunlu davranışı dizginlemek için çalıştığı davranışsal yaklaşımlar, durumu iyileştirmede kilit rol oynar.
Tetikleyicileri Bulun
Öfkeyi yönetmenin ilk adımı, çocuğunuzun patlamalarını tetikleyen etmenleri anlamaktır. Örneğin, okula gitmek için evden çıkmak sürekli bir sorun ise, çözümler arasında zaman uyarıları vermek, kıyafetleri bir gece önceden hazırlamak, duş aldırmak ve daha erken uyanmak olabilir. Bazı çocuklar için görevleri adımlara bölmek faydalı olabilir.
Tutarlı Ebeveynlik
Çocuğunuzun inatçılığı ve duygusal patlamaları olduğunda, ebeveyn veya bakım verenin tepkisi, bu davranışın tekrar meydana gelme olasılığını etkiler.
Eğer çocuğunuzun davranışı kontrolden çıkmışsa veya büyük sorunlara neden oluyorsa, adım adım ilerleyen ebeveyn eğitim programlarını denemek iyi bir fikir olabilir. Bu programlar, çocuğunuzda teşvik etmek istediğiniz davranışları olumlu bir şekilde pekiştirmenizi ve caydırmak istediğiniz davranışlar için tutarlı sonuçlar vermenizi öğretir. Çoğu çocuk, güvenebilecekleri sakin ve tutarlı ebeveyn tepkileriyle daha yapılandırılmış bir ilişkiye iyi yanıt verir.
